जर तुम्ही शेअर मार्केटमध्ये काम करत असाल तर तुम्हाला नक्की हा प्रश्न पळला असेल, की जर आपला ब्रोकर पळून गेला तर (Stock Broker Shut Down) …..
घाबरनाची काही गरज नाही, सविस्तर माहिती वाचवण्यासाठी संपूर्ण लेख वाचा.तर सुरुवात करूया शेअर ब्रोकर पासून,
शेअर ब्रोकर म्हणजे काय?
शेअर ब्रोकर हा एका मध्यस्तीत सारख्वा काम करतो, म्हणेज शेअर ब्रोकर हा एक प्लटफॉर्म असतो, ज्यातर्फ आपण शेअर बाजारातील स्टॉक्स खरेदी किंवा विकी करू शकतो.
शेअर खरेदी करण्यासाठी तुम्हाला सर्वात पहिले, ब्रोकर चे अकाऊंट ओपन करावे लागले आणि पैसे जमा करावे लागेल. त्यामध्ये
आता सध्याच्या स्थिति मध्ये मार्केट मध्ये डिस्काउंट बोकर आहे. त्यामध्ये तुम्ही अकांऊट ओपन करू शकता.
तुमच्या ट्रेडिंग खात्यामधील रकमेचा गैरवापर होऊ शकतो का?
पूर्वी असं घडणाचे संभवता खूप होती. पण सध्याच्या ऑनलाईन युगात नामवंत ब्रोकर असे करण्याची शक्यता खूप कमी आहे, SEBI च्या रेग्युलेशन मुळे खूप पारदर्शकता आली आहे.
आता सध्याच्या स्थितीत अंकाऊट मध्ये जर पैसे असेल आणि तुम्ही त्याचा वापर करत नसाल तर ब्रोकर ते पैसे तुमच्या बँक अकाऊटला टान्सफर करतात.
तुम्ही शेअर बाजार मध्ये नवीन असाल, आणि तुम्हाला अकाऊंट खोल्याचे असेल तर ब्रोकर निवळताना तुम्ही खालील दिल्याला गोष्टी नक्की पाहावे.
ब्रोकर निवळताना सर्वात पहिले सेबी नोंदणी क्रमांक आहे का ते चेक करा. त्यानंतर NSE कोड,BSE कलेयरिंग कोड, NSDL & CDSL कोड.
ही सर्व माहिती तुम्हाला ब्रोकर च्या Official वेबसाइट वर मिळेल.
उदाहरणार्थ, हर्षद मेहता च्या केस मध्ये तो दोषी आढळल्यावर, त्याच्या ग्रो मोअर रिसर्च आणि ॲसेट मॅनेजमेंटवर सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्ड ऑफ इंडिया (SEBI) ने बंदी घातली होती. मात्र, कंपनीत गुंतवणूकदारांकडे असलेल्या निधीचे काहीही नुकसान झाले नाही.
लक्षात ठेवण्याची पहिली गोष्ट म्हणजे स्टॉक ब्रोकर हा फक्त मध्यस्थ सारखा असतो. त्याचा मुळे आपण फक्त खरेदी आणि विक्री करू शकतो. आपन घेतलेले शेअर एकतर CDSL किवा NSDL कडे असते. ब्रोकरला तुमच्या निधीचा गैरवापर करता येत नाही.
स्टॉक आणि म्युच्युअल फंड तुमच्या ब्रोकरच्या थेट प्रवेशापासून कसे सुरक्षित आहेत ते जाणून घेऊ ?
शेअर्ससाठी
तुमचे फंड डिमॅट (dematerialized) खात्यात आहेत, जे तुम्हाला डिजिटल रूपात स्टॉक आणि इतर सिक्युरिटीज जसे की म्यूचुअल फंड, गोल्ड, बॉन्ड ठेवण्याची परवानगी देतात.
ही डिमॅट खाती प्रत्यक्षात SEBI-मान्यता असून दोन्ही नामांकित डिपॉझिटरीमध्ये राहतात. सेंट्रल डिपॉझिटरी सर्व्हिसेस (इंडिया) लिमिटेड (CDSL) आणि नॅशनल सिक्युरिटीज डिपॉझिटरी लिमिटेड (NSDL), जी भारत सरकारच्या वित्त मंत्रालयाने (MoF) तयार केली होती.
आजचा युगात डिपॉझिटरी हे डिजिटल स्वरूपातिल सुरक्षित लॉक आहे. जमद्धे तुमचे शेअर सतोरेस होतात.
ब्रोकर वर नमूद केलेल्या मध्यस्थाप्रमाणेच व्यासपीठ म्हणून कार्य करतात. ते फक्त तुमच्या ट्रेडिंग खात्यातील निधी वापरून तुमच्या सूचनांनुसार व्यापार करू शकतात.
म्युच्युअल फंडासाठी
तुमची म्युच्युअल फंड गुंतवणूक मालमत्ता व्यवस्थापन कंपन्यांमध्ये (AMCs) असते. त्यामुळे, तुमचा ब्रोकर बंद झाल्यास, तुमचे म्युच्युअल फंड त्या कंपनीचा AMC (Asset Management Company) मध्ये सुरक्षित आहेत.
माझ्या ब्रोकरने दुकान बंद केले तर मी काय करावे? (Stock Broker Shut Down)
सर्वप्रथम, तुमचे शेअर्स किंवा म्यूचुअल फंड एकप्रकारचा सिक्युरिटीज इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात NSDL किंवा CDSL किंवा संबंधित AMC मध्ये सुरक्षित असते.
तुम्ही तुमच्या ट्रेडिंग खात्यावर लक्ष केंद्रित केले पाहिजे, म्हणजे, तुमचे ब्रोकर तुमच्या वतीने खरेदी आणि विक्री करण्यासाठी वापरत असलेले पैसे असलेले खाते.
अशी कोणतीही दुर्दैवी घटना घडल्यास, तुम्हाला नुकसान भरपाई देण्यासाठी सेबीने स्थापन केलेल्या इन्व्हेस्टर प्रोटेक्शन फंड (IPF) मध्ये अर्ज करणे आवश्यक आहे. अशा पेमेंटसाठी पात्र होण्यासाठी तुम्हाला सेबीच्या नियमांनुसार तीन वर्षांच्या आत भरपाईसाठी दावा दाखल करणे आवश्यक असते.
पहिला प्रसंग
तुम्हाला उद्‌या शेअर्स विकत घ्याचे म्हणून तुम्ही अकाऊंट मध्ये जमा केले. आणि त्यानंतर तुमचा ब्रोकर पळून गेला, तर अशावेळी तुमच्या ट्रेडिंग खात्यातील पैसे घेऊन जायची शक्यता असते.
अशावेळी काय करावे..?
सर्वप्रथम, तुम्ही वेळ न वाया घालता तुमच्या नुकसानाचा दावा करू शकतो.यासाठी सेबीकडे Investor Protection Fund (IPS) ची तरतूद असते.
ज्यादारे शेयर ब्रोकर कडील खातेदार / गुतवणूकदार यास त्याच्या नुकसान भरपोटी 15 लाख पर्यंत भरपाई भेटू शकते.
दुसरा प्रसंग
जर तुमचा ब्रोकर दिवाळखोरीत गेला. आणि तुमच्या डिमॅट मध्ये काही शेअर्स असतील तर तुम्हाला घाबरण्याची काही गरज नाही.
कारण तुमचे डिमॅट एकतर CDSL किंवा NSPL या दोन पैकी कोणा एका DP कडे असू शकते. DP कडे अर्ज करून, तुमचे ट्रेडिंग खाते दुसऱ्या ब्रोकर कडे जोडून घेऊ शकता.
सर्व स्टॉक आणि म्यूचुअल फंड त्यांच्या डिपॉझिटरीजमध्ये इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात सुरक्षित आहेत. ब्रोकर त्यांना हात लावू शकत नाही.
एक चांगला ब्रोकर निवळताना कोण कोणत्या गोष्टी पहावे?
कोणत्याही व्यापाऱ्यासाठी योग्य ब्रोकर निवडणे हा एक महत्त्वाचा निर्णय आहे. तुम्ही निवडलेली ब्रोकरेज फर्म केवळ तुमचे व्यवहारच हाताळणार नाही तर तुमच्या गुंतवणुकीबद्दल माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यासाठी तुम्हाला साधने आणि संसाधने देखील प्रदान करेल. तुमच्या ट्रेडिंग गरजांसाठी योग्य ब्रोकरेज फर्म निवडण्यात तुम्हाला मदत करण्यासाठी येथे काही पावले आहेत.
तुमची ट्रेडिंग शैली निश्चित करा
योग्य ब्रोकरेज फर्म निवडण्याची पहिली पायरी म्हणजे तुमची ट्रेडिंग शैली निश्चित करणे. तुम्ही दीर्घकालीन गुंतवणूकदार आहात की अल्पकालीन व्यापारी आहात? तुम्ही स्टॉक, ऑप्शन्स, फ्युचर्स किंवा फॉरेक्स ट्रेड करणे निवडता का? वेगवेगळ्या ब्रोकरेज फर्म वेगवेगळ्या प्रकारच्या व्यापारांमध्ये माहिर असतात, त्यामुळे तुमच्या विशिष्ट व्यापार गरजा पूर्ण करणारी फर्म निवडणे महत्त्वाचे आहे.
व्यापार खर्च विचारात घ्या
ब्रोकरेज फर्म्समध्ये ट्रेडिंग खर्च मोठ्या प्रमाणात बदलू शकतात, त्यामुळे निर्णय घेण्यापूर्वी या खर्चाचा विचार करणे महत्त्वाचे आहे. स्पर्धात्मक कमिशन आणि फी ऑफर करणारी फर्म शोधा आणि खाते देखभाल शुल्क किंवा किमान शिल्लक आवश्यकता यासारख्या कोणत्याही लपविलेल्या फीबद्दल जागरूक रहा.
ट्रेडिंग टूल्स आणि रिसोर्सेसची उपलब्धता तपासा
विचारात घेण्याजोगा दुसरा महत्त्वाचा घटक म्हणजे व्यापार साधने आणि संसाधनांची उपलब्धता. ब्रोकरेज फर्म शोधा जी विविध साधने आणि संसाधने ऑफर करते, जसे की संशोधन अहवाल, बाजार विश्लेषण आणि शैक्षणिक साहित्य. ही संसाधने तुम्हाला तुमच्या योगदानाबद्दल अधिक माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यास मदत करू शकतात.
नियामक अनुपालन तपासा
ब्रोकरेज फर्म निवडण्यापूर्वी, ते सर्व नियामक आवश्यकतांचे पालन करत असल्याची खात्री करणे महत्त्वाचे आहे. फर्म सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज कमिशन (SEC) आणि वित्तीय उद्योग नियामक प्राधिकरण (FINRA) मध्ये नोंदणीकृत आहे का ते तपासा. या संस्था सिक्युरिटीज उद्योगावर देखरेख करतात आणि ब्रोकरेज फर्म नियमांनुसार कार्य करतात याची खात्री करतात.
ग्राहक सेवा आणि समर्थन विचारात घ्या
ब्रोकरेज फर्म निवडताना ग्राहक सेवा आणि समर्थन महत्त्वपूर्ण आहे. प्रतिसाद देणारी आणि जाणकार ग्राहक समर्थन देणारी फर्म शोधा. यामध्ये फोन, ईमेल किंवा लाइव्ह चॅटद्वारे समर्थन तसेच समर्पित खाते व्यवस्थापकात प्रवेश समाविष्ट असू शकतो.
ब्रोकरेज फर्मच्या प्रतिष्ठेचे मूल्यांकन करा
शेवटी, तुम्ही विचार करत असलेल्या ब्रोकरेज फर्मच्या प्रतिष्ठेचे मूल्यमापन करणे महत्त्वाचे आहे. इतर व्यापाऱ्यांकडून पुनरावलोकने आणि रेटिंग पहा आणि ग्राहकांचे समाधान आणि कार्यक्षमतेच्या दृष्टीने फर्मच्या ट्रॅक रेकॉर्डचा विचार करा. मजबूत प्रतिष्ठा असलेली फर्म विश्वसनीय आणि विश्वासार्ह सेवा प्रदान करण्याची अधिक शक्यता असते.
सारांश
शेवटी, योग्य ब्रोकरेज फर्म निवडणे हा कोणत्याही व्यापाऱ्यासाठी एक महत्त्वाचा निर्णय असतो. ट्रेडिंग शैली, व्यापार खर्च, साधने आणि संसाधनांची उपलब्धता, नियामक अनुपालन, ग्राहक सेवा आणि समर्थन आणि प्रतिष्ठा यासारख्या घटकांचा विचार करून, एक कंपनी शोधा जी तुमच्या अनन्य ट्रेडिंग आवश्यकतांशी पूर्णपणे संरेखित आहे, तुम्हाला तुमच्या आर्थिक आकांक्षा पूर्ण करण्यास सक्षम करते.
तुमचा ब्रोकर बंद झाल्यास या गोष्टी लक्षात ठेवा आणि अमलात आणा.
1. शांत राहा आणि घाबरू नका.
शांत होण्यास नकार देणे उपयुक्त होणार नाही. समस्येचे निरीक्षण करा आणि तपशील गोळा करा.
२. तुमच्या ब्रोकरशी संपर्क साधा:
खाते का बंद आहे आणि तुमचे पैसे, स्टॉक आणि शेअर्स कसे हलवायचे हे जाणून घेण्यासाठी ब्रोकरशी संपर्क साधा.
३. तुमचे डीमॅट खाते हस्तांतरित करा:
तुम्ही तुमचे डीमॅट खाते तुम्हाला हवे असलेल्या सेबी-नोंदणीकृत ब्रोकरकडे हलवू शकता. डिपॉझिटरीज (CDSL किंवा NSDL) ही प्रक्रिया सुलभ करतील.
४. भरपाईचा दावा दाखल करा:
ब्रोकरेज बंद झाल्यानंतर तीन वर्षांनंतरही तुमच्या ट्रेडिंग खात्यात पैसे असल्यास, तुम्ही त्याचा दावा IPF मध्ये करू शकता.
५. व्यावसायिक मदत घ्या:
तुम्ही तुमच्या विशिष्ट केसबद्दल आणि तुमच्या सर्व मालमत्ता परत करण्याच्या तुमच्या शक्यता कशा सुधारायच्या याबद्दल आर्थिक सल्लागार किंवा वकिलाशी बोलले पाहिजे.
FAQ
आपले शेअर आणि म्यूचुअल फंड कोणत्या डिपॉझिटरी मध्ये स्टोर होतात ?
सेंट्रल डिपॉझिटरी सर्व्हिसेस (इंडिया) लिमिटेड (CDSL) आणि नॅशनल सिक्युरिटीज डिपॉझिटरी लिमिटेड (NSDL) येथे स्टॉक आणि शेअर्स इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात राहतात.म्युच्युअल फंड युनिट्स मालमत्ता व्यवस्थापन कंपन्यांमध्ये (AMCs) राहतात.
सर्व स्टॉक आणि शेअर्स त्यांच्या डिपॉझिटरीजमध्ये इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात सुरक्षित आहेत. दलाल त्यांना हात लावू शकत नाही
स्टॉक ब्रोकर कोण असते ?
स्टॉक ब्रोकर हा एक मध्यस्थ आहेत. त्याचामुळे तुम्ही शेअर खरीदी किवा विक्री करू शकता. ते तुमच्या संमतीशिवाय तुमचे ट्रेडिंग खाते ऑपरेट करू शकत नाहीत. याव्यतिरिक्त, ते त्यांच्या उद्देशांसाठी तुमच्या खात्यातील निधी वापरू शकत नाहीत.
जर तुमचं ब्रोकर दिवाळखोरीत गेला तर ?
जर ब्रोकर बंद झाला, तर तुम्हाला तुमच्या ट्रेडिंग खात्याच्या भरपाईसाठी SEBI ने स्थापन केलेल्या इन्व्हेस्टर प्रोटेक्शन फंडाकडे अर्ज करावा लागेल.
SEBI कोण आहे?
SEBI म्हणजे भारतीय प्रतिभूति और विनिमय बोर्ड (Securities and Exchange Board of India). थोडकायत सांगच झाला तर शेअर मार्केट मधील पोलिस आहे.