What is Dabba Trading ? डब्बा ट्रेडिंग म्हणजे काय ?
डब्बा ट्रेडिंग (Dabba Trading), ज्याला “बकेटिंग” किंवा “बॉक्स ट्रेडिंग” असे संबोधले जाते, ही एक अनियंत्रित अनौपचारिक ट्रेडिंग पद्धत आहे जी भारताच्या आर्थिक बाजारपेठांमध्ये वारंवार वापरली जाते. स्टॉक एक्स्चेंजच्या बाहेर होणाऱ्या स्टॉक्स किंवा कमोडिटीजवर ऑफ-मार्केट वेजर्स बनवणे समाविष्ट आहे. प्रत्यक्ष व्यवहारात गुंतल्याशिवाय बाजाराबाहेरील स्टॉक्सची खरेदी-विक्री करणे किंवा त्यांच्या किमतीतील चढउतारांवर जुगार करणे हे दोन्ही बेकायदेशीर आहेत. वाणिज्य संदर्भात वापरला जातो तेव्हा, “डब्बा” हा शब्द धातूचा बॉक्स किंवा कंटेनर ज्याचा वापर अन्न ठेवण्यासाठी केला जातो तसेच ज्या पेटींचा वापर अंधुक व्यवहार करण्यासाठी केला जातो. हे “डब्बा” व्यापारी गुप्त, अनधिकृत स्टॉक एक्स्चेंज चालवतात जे वारंवार सरकारद्वारे मान्यताप्राप्त असलेल्यांसोबत एकत्र राहतात.
History of Dabba Trading (डब्बा ट्रेडिंगचा इतिहास)
भारतातील डब्बा ट्रेडिंग 2000 च्या दशकाच्या सुरुवातीची आहे, जेव्हा गुंतवणूकदारांनी नियमन केलेल्या स्टॉक एक्स्चेंजशिवाय इतर इक्विटी ट्रेडिंगसाठी पर्यायी चॅनेल शोधण्यास सुरुवात केली. “डब्बा” हा एक बॉक्स किंवा कंटेनर आहे जो वस्तू ठेवण्यासाठी आणि वाहून नेण्यासाठी वापरला जातो. हा शब्द ऑपरेटर्सच्या अनौपचारिक नेटवर्कला सूचित करतो जे डब्बा ट्रेडिंगच्या संदर्भात सिक्युरिटीजमध्ये ऑफ-मार्केट सौदे करतात.
डब्बा ट्रेडिंगची कल्पना गुजरातमध्ये उद्भवली असे मानले जाते, जिथे शेअर बाजाराचे कायदे आणि खर्च टाळू पाहणाऱ्या डीलर्स आणि गुंतवणूकदारांमध्ये त्वरेने पसंती मिळाली. सुरुवातीला, डब्बा व्यापारी वारंवार मोबाइल फोन आणि मजकूर संदेशाद्वारे व्यवहार करायचे, ज्यामुळे अधिकाऱ्यांना क्रियाकलापांवर लक्ष ठेवणे आणि नियंत्रण करणे अशक्य होते. डब्बा ट्रेडिंगचा विस्तार कालांतराने ऑपरेटर्सच्या अत्याधुनिक नेटवर्कमध्ये झाला ज्याने व्यवहार जलद करण्यासाठी तंत्रज्ञानाचा वापर केला आणि स्टॉक किमतीच्या हालचालीवर मजुरी दिली. डब्बा व्यापारी वारंवार सॉफ्टवेअर आणि ऍप्लिकेशन्सचा वापर बाजारातील किमतींचे अनुसरण करण्यासाठी आणि मजुरी ठेवण्यासाठी करतात, ज्यामुळे त्यांना स्पर्धात्मक दर प्रदान करता येतात आणि ग्राहकांना आकर्षित करता येते.
डब्बा व्यापाराचा उगम भारतभर अस्तित्वात असलेल्या शतकानुशतके जुन्या अनौपचारिक आर्थिक नेटवर्कमध्ये आहे. ऐतिहासिकदृष्ट्या, हे नेटवर्क, जे सामान्यत: वैयक्तिक संबंध आणि विश्वासावर स्थापित केले जातात, व्यक्ती आणि उद्योगांमधील रोख हस्तांतरण सुलभ करण्यासाठी वापरले गेले आहेत. ज्यांना अधिकृत बँकिंग संस्थांमध्ये प्रवेश नाही अशा व्यक्तींना कर्जाच्या तरतुदीतही त्यांनी मदत केली आहे.
स्टॉक ट्रेडिंग, कमोडिटी ट्रेडिंग आणि इतर आर्थिक साधने समाविष्ट करण्यासाठी हे अनौपचारिक नेटवर्क कालांतराने वाढले आहेत. डब्बा ट्रेडिंग ही लोकांसाठी प्रस्थापित एक्सचेंजेस किंवा ब्रोकर्सना न जाता आर्थिक उत्पादनांवर पैसे लावण्याची एक यंत्रणा म्हणून विकसित झाली. त्याऐवजी ते त्यांचे मजुरी “डब्बा ऑपरेटर” कडे ठेवतील, जे मजुरी रेकॉर्ड करतील आणि त्यांना ऑफ-मार्केट सेटल करतील.
How Dabba Trading it Works ? (डब्बा ट्रेडिंग कसे चालते?)
डब्बा ट्रेडिंगमध्ये सहसा सहभागींच्या दोन श्रेणींचा समावेश होतो: डब्बा ऑपरेटर आणि पंटर. डब्बा ऑपरेटर पंटर्स आणि मार्केटसाठी मध्यस्थ म्हणून काम करतात, बेट्सची नोंदणी करतात आणि त्यांना बाजाराबाहेर सेटल करतात. ते नियमितपणे व्हॉट्सॲप किंवा टेलिग्राम सारख्या मेसेजिंग ॲप्लिकेशनवर पंटरशी संपर्क साधतात, ज्यामुळे अधिकाऱ्यांना त्यांच्या ऑपरेशन्सचे पालन करणे कठीण होते. पंटर, दुसऱ्या बाजूला, पैज लावणारे लोक आहेत. स्टॉकच्या किमतींवर सट्टेबाजी करून जलद नफा मिळवणाऱ्या व्यक्ती किंवा कमोडिटीच्या किमतींवरील त्यांचे प्रदर्शन हेज करू पाहणाऱ्या कॉर्पोरेशनचा सहभाग असू शकतो.
डब्बा ट्रेडिंग बेट्स व्यावसायिक एक्सचेंजेस किंवा ब्रोकर्ससह रेकॉर्ड केले जात नाहीत आणि ते पारंपारिक चॅनेलद्वारे आयोजित सौद्यांप्रमाणेच निर्बंध आणि छाननीच्या अधीन नाहीत. नियंत्रणाच्या अनुपस्थितीमुळे, डब्बा ट्रेडिंग हा गुंतवणूकदारांसाठी एक अनिश्चित उपक्रम आहे, ज्यांना त्यांच्या बेट्सचा निपटारा न झाल्यास किंवा त्यांचे पैसे गमावल्यास त्यांना फारसा आधार मिळत नाही.
मिस्टर ए च्या काल्पनिक केसचा विचार करा. श्री. एक अनुभवी स्टॉक मार्केट ट्रेडर बनले ज्यांनी सतत नफा मिळवण्यासाठी नवीन पद्धती शोधल्या. त्याने डब्बा ट्रेडिंगबद्दल शोधून काढले, एक बेकायदेशीर प्रकारचा ऑफ-मार्केट व्यापार जो भारतात होतो, एक दिवस. त्याला या कल्पनेने कुतूहल वाटले आणि डब्बा व्यापाराच्या जगाचा शोध सुरू केला.
श्री ए ने डब्बा व्यापाराच्या विस्तारावर संशोधन करण्यास सुरवात केली आणि त्वरीत लक्षात आले की एक डब्बा ऑपरेटर, श्री बी त्याच्याशी सहयोग करण्यास तयार आहे. मिस्टर ए ला “डब्बा” नावाचा एक धातूचा डबा देण्यात आला होता ज्यामध्ये त्यांची मजुरी करण्यासाठी. श्री ए ला डब्बा ऑपरेटरने एक युनिक आयडी नंबर देखील दिला होता, ज्याचा वापर तो त्याच्या बेट्सवर लक्ष ठेवण्यासाठी करू शकतो.
मिस्टर ए ने त्याच्या क्लायंटकडून जमवलेल्या पैशाचा वापर करून स्टॉकच्या किमतींच्या हालचालींवर सट्टा लावला. प्रत्येक दिवसाच्या समारोपाच्या वेळी, डब्बा ऑपरेटर, श्री. बी रोखीने पैज लावतात. मिस्टर ए ने लगेच पाहिले की डब्बा ट्रेडिंग ही शेअर बाजाराच्या पारंपारिक माध्यमांमधून न जाता पैसे मिळवण्याची एक झटपट पद्धत आहे.
डब्बा व्यवहारात धोके आहेत हे श्री ए ला पटकन लक्षात आले. गुंतवणुकदारांना फसवणूक, फेरफार किंवा बाजारातील चढउतारांपासून सुरक्षित ठेवणारे कोणतेही सुरक्षेचे उपाय नाहीत कारण डब्बा ट्रेडिंग स्टॉक मार्केटच्या नियंत्रित चॅनेलच्या बाहेर होते. श्री ए ला आढळून आले की डब्बा ऑपरेटर अप्रामाणिक असू शकतात आणि रोख रकमेवर बेट लावणे ही एक धोकादायक आणि वेळखाऊ प्रक्रिया आहे.
जोखीम असतानाही मिस्टर ए डब्बा ट्रेडिंगद्वारे मजुरी करत राहिले. त्याने भरपूर पैसा कमावला आणि भरपूर संपत्ती गमावली. रेग्युलेटर्सना अखेरीस त्याच्या बेकायदेशीर कारवाया सापडल्या आणि सिक्युरिटीज कायदे मोडल्याबद्दल त्याच्यावर खटला भरण्यात आला. त्याची व्यापार प्रतिष्ठा नष्ट झाली होती आणि त्याला प्रचंड दंड आणि दंड भरावा लागला होता.